Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Παγκόσμιου οργανισμού Υγείας (WHO), το 15% των
ζευγαριών παγκοσμίως αντιμετωπίζει πρόβλημα υπογονιμότητας. Σύμφωνα με τις ίδιες
έρευνες ο ανδρικός παράγοντας αποτελεί κατά το 1/3 την κύρια αιτία υπογονιμότητας των
ζευγαριών.
Η ανδρική υπογονιμότητα μπορεί να οφείλεται σε πολλούς και διαφορετικούς παράγοντες όπως ο επιβαρυμένος τρόπος ζωής, ορμονικές διαταραχές, δυσλειτουργίες εκσπερμάτωσης, χρωμοσωμικές ανωμαλίες και ύπαρξη κιρσοκήλης.
Η κιρσοκήλη είναι υπεύθυνη για το 35-50% των περιπτώσεων πρωτοπαθούς υπογονιμότητας, και για πάνω από το 80% δευτεροπαθούς υπογονιμότητας. Σε ορισμένους ασθενείς μπορεί να προκαλέσει ήπια συμπτώματα όπως πόνο, αίσθημα βάρους ή δυσφορία, ενώ σε άλλους μπορεί να εμποδίσει τη σωστή ανάπτυξη του όρχεως, να επηρεάσει την ποιότητα του σπέρματος, άρα και τη γονιμοποιητική του ικανότητα. Πιο συγκεκριμένα, παρατηρείται αρνητική επίπτωση στη συγκέντρωση, την κινητικότητα και τη μορφολογία των σπερματοζωαρίων. Προοδευτικά, εφόσον δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να προκαλέσει ζημιά στο γενετικό υλικό των σπερματοζωαρίων.
Διακρίνουμε 3 στάδια κιρσοκήλης αναλόγως με τον τρόπο που μπορεί να εντοπιστεί και άρα να διαγνωστεί. Στο πρώτο στάδιο (grade 1) η κιρσοκήλη ανιχνεύεται με ψηλάφηση μετά από αύξηση της ενδοκοιλιακής πίεσης, στο δεύτερο στάδιο (grade 2) ανιχνεύεται με απλή ψηλάφηση, αλλά δεν είναι ορατή σε κατάσταση ηρεμίας και στο τρίτο στάδιο (grade 3) η
κιρσοκήλη είναι ορατή ενώ ο ασθενής στέκεται όρθιος και σε απόλυτη ηρεμία. Υπάρχει και η περίπτωση της υποκλινικής κιρσοκήλης η οποία διαγιγνώσκεται μόνο μετά από υπερηχογραφικό έλεγχο και είναι ασυμπτωματική.
Σε ασθενείς με ιστορικό κιρσοκήλης, το οξειδωτικό στρες και το αυξημένο ποσοστό κατακερματισμού DNA (DNA fragmentation) στα σπερματοζωάρια αποτελούν τον κύριο λόγο εμφάνισης προβλημάτων γονιμότητας. Σε έρευνες έχει δειχθεί ότι δεν υπάρχει σημαντική διαφορά στο ποσοστό γονιμοποίησης ωαρίων, σε άτομα με υψηλό και χαμηλό ποσοστό κατακερματισμένου DNA. Ωστόσο, το υψηλό ποσοστό κατακερματισμού του DNA του σπέρματος επηρεάζει την ανάπτυξη των εμβρύων και μπορεί να κρίνει το αποτέλεσμα μετά από μία προσπάθεια εξωσωματικής. Πιο συγκεκριμένα, το ποσοστό του κατακερματισμένου DNA συνήθως αυξάνεται σε άνδρες με κιρσοκήλη, ανεξάρτητα από το αν υπάρχει φυσιολογικό ή μη σπερμοδιάγραμμα.
Ο τρόπος αντιμετώπισης της κιρσοκήλης γίνεται κυρίως χειρουργικά (μικροχειρουργική, λαπαροσκοπική χειρουργική, και εμβολισμός των σπερματικών φλεβών). Επιπλέον, μπορεί να χορηγηθεί αντιοξειδωτική φαρμακευτική αγωγή για 3 με 6 μήνες υποβοηθητικά, για τη βελτίωση της ποιότητας και της ποσότητας του σπέρματος.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) προτείνει τη χειρουργική διόρθωση της κιρσοκήλης, ως μέσο αντιμετώπισης της υπογονιμότητας, σε ασθενείς με μη φυσιολογικές τιμές σπερμοδιαγράμματος. Πριν από το χειρουργείο συστήνεται η κρυοσυντήρηση σπέρματος του ασθενή, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις είναι ασαφές το κατά πόσο μετά το χειρουργείο θα μπορέσουν να βελτιστοποιηθούν οι παράμετροι του.
Σε περιστατικά κιρσοκήλης, ένα σπερμοδιάγραμμα δεν είναι αρκετό, καθώς δεν ανιχνεύονται με αυτή την εξέταση πιθανές χρωμοσωμικές ανωμαλίες στα σπερματοζωάρια.
Συμπληρωματικά στους ασθενείς με κλινική κιρσοκήλη θα πρέπει να γίνεται και επιπλέον έλεγχος κατακερματισμού DNA, προκειμένου να οδηγηθούμε σε πιο ασφαλή συμπεράσματα για το πλάνο θεραπείας και αντιμετώπισης της υπογονιμότητας.
Νατάσα Δεσλή, BSc, MSc
Η Νατάσα Δεσλή είναι Κλινικός Εμβρυολόγος στη Newlife IVF.
