Κατάψυξη ωαρίων

Η κατάψυξη ή κρυοσυντήρηση ωαρίων αποτελεί ορόσημο στην εξέλιξη του τομέα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Μετά την πρώτη γέννηση μωρού από κατεψυγμένο ωάριο το 1986, χρειάστηκαν να περάσουν τρεις δεκαετίες για να θεωρηθεί επιτυχημένη διαδικασία και να καθιερωθεί στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Τα τελευταία χρόνια υπήρξε μια εκθετική αύξηση στον αριθμό των κύκλων κρυοσυντήρησης ωαρίων για διάφορες ενδείξεις που θα δούμε παρακάτω.

Ο όρος «κρυοσυντήρηση» στον τομέα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής αναφέρεται στη διαδικασία ψύξης κυττάρων και αποθήκευσης τους σε θερμοκρασίες κάτω από το μηδέν, σε υγρό άζωτο, προκειμένου να διατηρηθεί η βιωσιμότητα και η λειτουργικότητά τους για μελλοντική χρήση. Το ποσοστό επιτυχίας της κρυοσυντήρησης ωαρίων έχει βελτιωθεί σημαντικά με την αντικατάσταση της παλαιότερης τεχνικής της αργής κατάψυξης (slow freezing) με την υπερταχεία υαλοποίηση (vitrification). Την τελευταία δεκαετία, η υαλοποίηση αποτελεί τη μοναδική εργαστηριακή τεχνική που χρησιμοποιείται ανά τον κόσμο για την κρυοσυντήρηση ωαρίων. Η εφαρμογή της επιτυγχάνει ποσοστά επιβίωσης των ωαρίων μέχρι και 95%.

Η εντυπωσιακή αυτή μέθοδος επιτρέπει στις γυναίκες να καθυστερήσουν τη μητρότητα για κοινωνικούς λόγους ή για λόγους υγείας. Είναι γνωστό ότι οι πιθανότητες μιας γυναίκας να συλλάβει με δικό της γενετικό υλικό μειώνονται σημαντικά με την ηλικία, καθώς ο αριθμός και η ποιότητα των ωαρίων της πέφτουν.

Κυριότερες ενδείξεις για τη χρήση αυτής της θεραπείας

- Πριν από θεραπείες που μπορεί να επηρεάσουν τη γονιμότητα (χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία).
- Πριν από ριζικές γυναικολογικές χειρουργικές επεμβάσεις.
- Όταν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό πρόωρης εμμηνόπαυσης.
- Στις περιπτώσεις που οι γυναίκες επιθυμούν να “παγώσουν” τον χρόνο και επιθυμούν να διατηρήσουν τη γονιμότητά τους και να καθυστερήσουν τη μητρότητα, λόγω προσωπικών ή κοινωνικών λόγων.

Παράγοντες επιτυχίας της μεθόδου

Όσο νεότερες, τόσο το καλύτερο: Η καλύτερη ηλικιακή ομάδα για την κατάψυξη ωαρίων είναι μεταξύ 20-36 ετών, καθώς σε αυτήν την ηλικιακή ομάδα τα περισσότερα από τα ωάρια που λαμβάνονται είναι χρωμοσωμικά φυσιολογικά.

Όσο περισσότερα ωάρια, τόσο το καλύτερο: Μετά από μελέτες και εκτεταμένη έρευνα η επιστημονική κοινότητα καταλήγει στο συμπέρασμα ότι για βέλτιστα μελλοντικά ποσοστά εγκυμοσύνης είναι καλύτερο να καταψυχθούν 10-15 ωάρια.

Ποια είναι η διαδικασία

Για την κρυοσυντήρηση ωαρίων απαιτούνται τα ακόλουθα βήματα:
- Αρχική εκτίμηση της δυναμικής των ωοθηκών, για να αποφασιστεί το εξατομικευμένο πρωτόκολλο διέγερσης.
- Διέγερση των ωοθηκών με τη χρήση ενέσιμης ορμονικής θεραπείας για την παραγωγή πολλαπλών ωοθυλακίων. Το χρονικό διάστημα που απαιτείται για αυτό το βήμα είναι 8-12 ημέρες και περιλαμβάνει παρακολούθηση μέσω διακολπικών υπερηχογραφημάτων.
- Ωοληψία που γίνεται διακολπικά, υπό ελαφρά καταστολή, όταν τα ωοθυλάκια φτάσουν στο απαιτούμενο μέγεθος.
- Κρυοσυντήρηση των ώριμων ωαρίων, την ίδια ημέρα με την ωοληψία, με την τεχνική της υαλοποίησης. Στη συνέχεια τα κρυοσυντηρημένα ωάρια αποθηκεύονται στο υγρό άζωτο, στους -196°C.

Ποσοστά επιτυχίας μετά την απόψυξη

Όσο νεότερη είναι η γυναίκα όταν καταψύξει τα ωάριά της, τόσο καλύτερη είναι η ποιότητα τους και άρα τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες για εγκυμοσύνη όταν αποψυχθούν. Σε μεγάλες μελέτες που έγιναν στις ΗΠΑ και στην Ισπανία και συμπεριλαμβάνουν χιλιάδες περιστατικά υγιών γυναικών και δοτριών, η επιβίωση ήταν πάνω από 95% και οι κυήσεις/εμβρυομεταφορά από 45-53%.

Χρήση των κατεψυγμένων ωαρίων

Η χρήση των κατεψυγμένων ωαρίων μπορεί προφανώς να γίνει πολλά χρόνια μετά την κρυοσυντήρησή τους, καθώς η διάρκεια της κατάψυξης δεν φαίνεται να επηρεάζει την ποιότητά τους. Κυριολεκτικά δηλαδή «παγώνει ο χρόνος», μέχρι να χρησιμοποιηθούν!

Πρόσφατα με τον νέο νόμο Ν. 4958/2022 οι γυναίκες που βρίσκονται σε γάμο/συμβίωση δεν χρειάζονται τη συναίνεση του συζύγου/συντρόφου τους για την κρυοσυντήρηση των ωαρίων τους, κάτι που απαιτούσε ο προηγούμενος νόμος του 2005. Ο παλιός νόμος σε περίπτωση λύσης του γάμου προέβλεπε την καταστροφή του γεννητικού υλικού που είχε συγκεντρώσει μια γυναίκα εντός γάμου! Με τον καινούριο νόμο επιτρέπεται η χρήση γεννητικού υλικού μετά από διαζύγιο. Οι γυναίκες μπορούν πλέον να διατηρήσουν τα ωάρια τους κατεψυγμένα, χωρίς ορισμένη και συγκεκριμένη διάρκεια, όσο εκείνες επιθυμούν, με τη μοναδική υποχρέωση να τα χρησιμοποιήσουν έως το 54ο έτος της ηλικίας τους.